یعنی به عبارتی پلیمر سیس ایزوپرن را لاستیک طبیعی یا NR می نامند.تولیدات فومی لاتکس.

در زمان کشف قاره آمریکا (توسط کریستف کلمب)کاشفان این قاره می دیدند که بومیهای آمریکای جنوبی برای بچه هایشان توپهایی از شیره درختی جنگلی به نام HEVEA می سازند که خواص قابل توجهی داشت  از جمله آنها خواصی که ما امروزه خواص الاستیک میگوییم. در آن زمان متوجه شدند که شیره خشک شده هیوا میتواند اثر مداد بر کاغذ را پاک کند به همین دلیل آن را (RUBBER)

یا پاک کن نامیدند.(یک کمپانی تولید لاتکس)

لاستیک طبیعی:یکی از پرمصرفترین مواد پلیمری است که از شیره درخت هٍوآی برزیلی سیس (HEVEABRESILIANCIC)تهیه میشود.شاید زادگاه واقعی این درخت آمریکای جنوبی باشد زیرا گزارشی در سال 1495 میلادی توسط کریستف کلمب در مورد کائوچو که همان شیرة خشک شده درخت هوآ است،ثبت شده است.

از تیغ زدن به پوست درخت هوآ در فواصل زمانی مشخصی از سال لاتکس خام استخراج میشود.معمولاعمق این شیار حدود 2الی3 سانتیمتر بوده واز بالای درخت بصورت مارپیچ تحت زاویه حدود 30 درجه تا فاصله 30 تا 50 سانتیمتری از سطح زمین شکاف میدهند،ومعمولا توسط کاسه های گلی که به تنه درخت در زیر شیار میچسبانند لاتکس خام را جمع آوری میکنند.

لاتکس یا شیرابه یا گیاشیر(معادل فارسی لاتکس به معنی شیره گیاه)خام که از درخت استخراج میشود حاوی حدود 25 الی 35 درصد کائوچو وحدود 2درصد مواد پروتئینی و حدود 0.5 درصد کربوهیدرات وحدود 1.5 درصد مواد رزینی و یک درصد خاکسترومابقی آب میباشد.

پس از جمع آوری شیرابه ،لاتکس خام را به کارخانه های فرآوری کننده انتقال میدهند که در نتیجه این فرآوری دو نوع محصوا عمده وارد بازار میشود.

1- کائوچوی خشک بصورت ورقه و رول:که جهت کارخانه های تولید قطعات تزریقی وروزن زانی ونورد (لاستیک وتیوپ اتومبیل ،دوچرخه وسایر ماشین آلات-انواع واشرها ولوله ها و...)تولید میشوند.

2- لاتکس یا شیرابه غنی شده کائوچو:که بیشتر در صنایع دیپینگ(غوطه وری قالب در مواد)وصنایع لاینینگ(لایه زنی مقاطع توسط آستر لاستیکی) استفاده میشود.

صنایع دیپینگ مانند:کاندوم سازی-دستکش سازی-بادکنک سازی-سرپستانک سازی-ساخت کیسه های هوا و...

صنایع لاینینگ مانند: آهار زنی پارچه وعایق کردن آن توسط لاتکس-ساخت ورقه های لاستیکی جهت عایق کاری-ساخت تشک های فومی(که بیشتر در رده قالبریزی جای دارد)-چسبهای صنعتی-کفپوشهای ورزشی و............

در حال حاضر بزرگترین تولید کنندگان لاتکس دنیا؛مالزی-اندونزی وتایلند هستند.البته کشورهای دیگری مانند هندوستان وبرخی کشورهای آمریکای جنوبی مانند برزیل تولید کنندگان موفقی هستند؛اما بخش عمده تامین لاتکس در بازار جهانی را سه کشور مالزی-اندونزی وتایلند بر عهده دارند.

تا آغاز قرن بیستم تولید لاستیک طبیعی تنهاازدرختهای وحشی جنگلهای استوایی ودر انحصار برزیل صورت میگرفت.اما در سال 1876 میلادی با وجودی که دولت برزیل صادر کردن تخم این درختان را ممنوع کرده بود یک انگلیسی به نام ویکهام تخم درخت هوآ را به لندن آورد وجنگلهای آسیای شرقی از آنها بوجود آمدند وانحصار برزیل شکسته شد.

در حال حاضر انواع لاتکس با نامهای تجاری گوناگون از قبیل :IRMAL-MINKO M-MINKO T-TITEX-ALMATEX  و...به ایران وارد میشوند که در این میان دو مارک ایرمال ومینکو مصرف بالاتری نسبت به باقی دارند وشاید دلیل آن وجود نمایندگیهای فعال شرکتهای تولید کننده در کشور باشد.

لاتکس در بشکه های فلزی 221 کیلو گرمی که 16 کیلوگرم آن وزن ظرف و205 کیلوگرم وزن شیرابه است وارد کشور میشود.

از آنجا که 40 درصد وزن این شیرابه را آب وآمونیاک وسایر مواد فرار تشکیل میدهند تنها 60 در صد وزن هر بشکه یعنی حدود 123 کیلوگرم لاستیک خالص وخشک باقی میماند.

هرچه از فرم ترانس به فرم سیس حرکت کنیم خواص سختی وعدم کشسانی جای خود را به انعطاف پذیری و الاستیسیته میدهند،در واقع پلی ایزو پرن ترانس آنقدر سخت است که از آن برای ساخت توپهای گلف وقطعات سخت استفاده میشود.وبر عکس آن پلی ایزو پرن سیس در ساخت دستکشهای مختلف که انعطاف قابل قبولی دارند ونیز کاندومها وبادکنکها ولاستیکها وتیوپها و.. استفاده میشود.

شاید مشکل باشد که بگوییم پلی ایزوپرنی کاملا سیس ویا کاملا ترانس باشد اما میتوانیم بگوییم هرچه درصد سیس نسبت به ترانس بالاتر رود خواص به سمت لاستیکی شدن وهرچه درصد ترانس نسبت به سیس بالاتر رود خواص به سمت پلاستیکی شدن پیش میروند. 

معایب استفاده از لاتکس خام بدون افزودنی در ساخت قطعات لاستیکی:

اتصال رشته ها وزنجیرهای پلیمری در پلی ایزوپرن سیس با یکدیگر از نوع برون مولکولی موقت بوده ،لذا محصولاتی که از لاتکس خام تولید میشوند رفته رفته خواص الستیک خود را از دست میدهند زیرا جابجایی زنجیرها نسبت به یکدیگر وعدم بازگشت زنجیرها به طور کامل در محل اولیه خود پس از هر بار کشش سبب کاهش خواص لاستیکی آن میگردد.

از آن گذشته مقاومت کششی وچقرمگی مناسبی نیز در لاستیک طبیعی خام وجود ندارد وعمر قطعات ساخته شده هم کوتاه است وفساد  

دانشمندان حدود یکصد سال بر روی اصلاح عیوب NR کار کردند تا اینکه سرانجام موفق به ایجاد پیوندخای عرضی دائم بین زنجیرهای پلیمری شدند.گوگرد یا سولفور ویا ولکان عامل ایجاد پیوند عرضی یا کراسلینک بود،متعاقب آن روشهای جدیدی در ایجاد پیوند ولکانی یا ولکانیزاسیون شکل گرفت که تا امروز ادامه دارد.

ولکانیزاسیون یا کراسلینک گوگردی مجموعه اعمال شیمیایی وفیزیکی است که روی زنجیرهای پلیمر انجام میشود تا این زنجیره ها را توسط گوگرد به یکدیگر متصل کرد یعنی گوگرد به منزله پلی است که زنجیر ها را به هم متصل ومرتبط مینماید.

شکل:

برای بیان روشنتر موضوع مثالی میزنیم:

اگریک نوار 10 سانتیمتری با پهنای 2سانت وضخامت 0.5 میلیمتر از لاستیک طبیعی که ولکانیزاسیون روی آن انجام نشده را در یک دستگاه نوسانگر با سرعت بالا که یک فک ثابت ویک فک متحرک دارد قرار دهیم ودر وسط نوار 2خط موازی توسط خودکار با فاصله یک سانتیمتر رسم کنیم .

شکل

ودستگاه را روشن نماییم با فرض اینکه دستگاه در هر ثانیه 10 بار این نواررا به طول 20 سانتیمتر میکشد ورها میسازد ،پس از 10 دقیقه که دستگاه را خاموش کنیم خواهیم دید که نوار 10 سانتیمتری حدود 15 سانت شده وخواص لاستیکی آن تا حد زیادی از بین رفته ،اکنون فاصله دوخط موازی رسم شده در مرکز را اندازه میگیریم،از 1 سانت به حدود 2 سانت افزایش یافته،حالا اگر چند ساعت نوار را بدون تنش در دمای اتاق قرار دهیم میبینیم تا حدی دوباره جمع شده وکوتاه تر  میشود،اما هیچگاه به اندازه واقعی خود که 10 سانت بوده باز نمیگردد،وتنها ممکن است تا 12 یا 13 سانت کوتاه شود.اما با انجام همین آزمایش روی قطعه ای از لاتکس  ولکانیده شده میبینیم پس از ایستادن نوسانگر اندازه نوار حدود 13 سانتیمتر شده ولی پس از چند دقیقه به حالت اولیه نزدیک میشود ودر کمتر از 15 دقیقه به حداکثر طول 10.5 سانتیمتر میرسد.اگر ولکانیزاسیون دقیق انجام شده باشد شاید چند میلیمتر بیشتر طول نوار تغییر نکند،از آن گذشته اگر بتوان انرژی مصرف شده توسط دستگاه را در تعداد نوسانات برابر در دو حالت ولکانیده وغیر ولکانیده با هم مقایسه کنیم خواهیم دید این مقدار انرژی در حالت ولکانیده بیشتر خواهد بود.